در سال‌های اخیر، مدل‌های نوین پرداخت همچون «الان خرید کن، بعدا پرداخت کن» یا BNPL) Buy Now, Pay Later) یکی از تحول‌آفرین‌ترین روندهای بازار خرده‌فروشی در جهان شناخته شده‌اند. این مدل نه‌تنها رفتار مصرف‌کننده را متحول کرده، بلکه زمینه‌ساز بازتعریف رابطه میان فروشنده، برند و مرکز خرید با خریداران شده است. در شرایط اقتصادی خاص ایران که محدودیت‌های نقدینگی و کاهش قدرت خرید خانوارها چالشی بزرگ برای صنعت خرده‌فروشی ایجاد کرده است، BNPL می‌تواند به‌عنوان راهکاری کاربردی و موثر در مسیر تحریک تقاضا، افزایش فروش و ارتقای تجربه خرید شناخته شود.
BNPL و افزایش پاخور در مراکز خرید
یکی از اثرات ملموس BNPL افزایش مراجعه حضوری به فروشگاه‌ها و مراکز خرید است. تجربه مصرف‌کننده در قالب «توان خرید بدون پرداخت آنی» به‌طور مستقیم میل به حضور فیزیکی در فروشگاه‌ها را افزایش می‌دهد. مصرف‌کننده‌ای که پیش‌تر به‌دلیل محدودیت نقدی، از خرید حضوری امتناع می‌کرد، اکنون با آگاهی از امکان پرداخت اقساطی، انگیزه بالاتری برای بازدید از مراکز خرید دارد. از سوی دیگر مراکز خرید می‌توانند با تبلیغ قابلیت پرداخت اعتباری، به‌ویژه در مناسبت‌هایی همچون جشنواره‌های فروش، فصول پرتقاضا یا افتتاح فروشگاه‌های جدید، حضور مخاطبان را چندبرابر کنند. ارائه سرویس BNPL درکنار سایر مشوق‌های خرید، اثربخشی کمپین‌های بازاریابی مراکز خرید را به‌طور معناداری افزایش خواهد داد.
BNPL و افزایش قدرت خرید مصرف‌کننده ایرانی
در ساختار اقتصادی ایران، افت مستمر قدرت خرید ناشی از تورم، کاهش ارزش پول ملی و محدودیت دسترسی به اعتبار بانکی موجب شده طبقه متوسط جامعه برای تامین کالاهای غیرضروری یا نیمه‌ضروری با چالش مواجه شوند. مدل BNPL با حذف پیچیدگی‌های سیستم بانکی و ارائه اعتبار در لحظه خرید، امکان دسترسی به کالاهایی را فراهم می‌آورد که قبلا از سبد خرید خانوار حذف شده بودند. این مدل، به‌ویژه در مورد اقلامی مانند پوشاک برند، کالای دیجیتال، لوازم‌خانگی و خدمات شخصی، تاثیر بسزایی بر بازگشت مشتری به چرخه خرید دارد.
تاثیر BNPL بر رفتار مصرف‌کننده در ایران
رفتار مصرف‌کننده ایرانی در دهه اخیر، به‌واسطه فشارهای اقتصادی، بیشتر به سمت خریدهای فوری و ضروری متمایل شده است. در چنین بستری، BNPL به‌عنوان ابزاری روانشناختی و مالی عمل می‌کند که «اضطراب مالی آنی» را کاهش می‌دهد و تصمیم‌گیری خرید را تسهیل می‌کند. بسیاری از مصرف‌کنندگان، با مشاهده گزینه «پرداخت در آینده»، تمایل بیشتری به خرید اقلامی نشان می‌دهند که در شرایط عادی از آن صرف‌نظر می‌کردند. همچنین فرهنگ عمومی در ایران که نگاه منفی به وام‌گیری دارد، با مدل‌های ساده‌شده BNPL کمتر دچار تضاد می‌شود، زیرا کاربر احساس نمی‌کند وارد فرآیند پیچیده بدهکار شدن شده، بلکه این تجربه بیشتر به خریدی انعطاف‌پذیر و بدون تنش شبیه است.
آمارهای جهانی و منطقه‌ای BNPL
در سال ۲۰۲۴، بازار جهانی BNPL به ارزش ۲۳۱.۵۱ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ به ۳۴۳.۵۲ میلیارد دلار برسد که نشان‌دهنده نرخ رشد سالانه مرکب ۴۸.۴ درصد است.
در سال ۲۰۲۳، بازار BNPL در خاورمیانه به ارزش ۴۱۶.۷ میلیون دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۳۱۲۰.۴ میلیون دلار برسد که نشان‌دهنده رشد قابل‌توجهی در این منطقه است.
اثرات ثانویه BNPL بر رونق صنعت خرده‌فروشی
_ افزایش حجم فروش و تسریع در گردش کالا
مدل BNPL با کاهش فشار نقدینگی بر مصرف‌کننده، موجب افزایش حجم خرید در دفعات مراجعه می‌شود. این افزایش، نه‌تنها به کاهش موجودی انبار و افزایش گردش کالا در سطح فروشگاه می‌انجامد، بلکه زمان بازگشت سرمایه برای برندها را نیز بهبود می‌بخشد.
_ افزایش جذابیت مراکز خرید برای برندها
مراکزی که زیرساخت BNPL را به شکل یکپارچه در تجربه خرید مشتری تعبیه کرده‌اند، برای برندهای معتبر داخلی و حتی نمایندگی‌های خارجی جذابیت بیشتری خواهند داشت. توانایی ارائه پرداخت انعطاف‌پذیر، به‌مثابه ارزش‌افزوده در مذاکره برای جذب برند تلقی می‌شود.
_ تحریک تقاضا در دسته‌بندی‌های غیراساسی یا نیمه‌لوکس
BNPLنقش یک «بازگرداننده انگیزه خرید» را برای گروه‌های هدفی ایفا می‌کند که تحت‌فشار تورم، میل به خرید را ازدست‌داده‌اند. این مزیت به‌ویژه در کالاهای نیمه‌لوکس نظیر پوشاک برند، محصولات زیبایی یا لوازم تزئینی نمود بیشتری دارد.
_ تسهیل گسترش خرده‌فروشی به بازارهای جدید
در مناطقی از کشور که دسترسی به منابع مالی رسمی محدود است، BNPL می‌تواند به توسعه شعب حضوری برندها کمک کند. ارائه شرایط پرداخت جذاب به مشتریان جدید، ریسک ورود برندها به بازارهای کمتر توسعه‌یافته را کاهش می‌دهد.
نمونه‌های موفق داخلی در ارائه مدل BNPL
اسنپ‌پی (SnappPay)
پلتفرم مالی گروه اسنپ با ارائه قابلیت خرید اقساطی برای کالاها و خدمات متنوع، یکی از پیشگامان BNPL در ایران به شمار می‌رود. اسنپ‌پی از طریق همکاری با فروشگاه‌های حضوری و آنلاین، این امکان را برای کاربران خود فراهم کرده که بدون نیاز به کارت اعتباری یا ضامن، خریدهای خود را انجام داده و هزینه را در اقساط مشخص پرداخت کنند. مزیت رقابتی اسنپ‌پی، یکپارچگی با اکوسیستم اسنپ (مانند سوپرمارکت، تپسی، رزرو بلیت و غیره) و تجربه کاربری ساده در اپلیکیشن موبایل است.
تارا (Tara)
تارا یکی از پلتفرم‌های تخصصی در حوزه BNPL در ایران است که باهدف ارائه خدمات خرید اقساطی آسان و سریع برای طیف گسترده‌ای از کالاها و خدمات شکل‌گرفته است. این پلتفرم فرآیند اعتبارسنجی را به‌صورت کاملا آنلاین و بدون‌نیاز به ضامن یا مدارک پیچیده انجام می‌دهد و تجربه کاربری ساده و روانی را در اپلیکیشن موبایل خود ارائه می‌کند. تارا با همکاری نزدیک با بانک‌ها و شرکت‌های تامین مالی، امکان تخصیص اعتبار سریع و امن را فراهم کرده و با پوشش فروشگاهی مناسب، کاربران می‌توانند در فروشگاه‌های مختلف حضوری و آنلاین خرید اقساطی انجام دهند. از ویژگی‌های بارز تارا، سرعت پردازش درخواست‌ها، شفافیت شرایط پرداخت و پشتیبانی ۲۴ ساعته است که آن را به گزینه‌ای قابل‌اعتماد در بازار BNPL ایران تبدیل کرده است.
ازکی‌وام (Azkivam)
ازکی‌وام، یکی از زیرمجموعه‌های پلتفرم ازکی است که باهدف ارائه تسهیلات اعتباری آسان، مدل BNPL را به شکل گسترده در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این سرویس با همکاری بانک‌ها و شرکت‌های تامین مالی، امکان خرید اقساطی محصولات مختلف، به‌ویژه در حوزه بیمه، لوازم‌خانگی، کالای دیجیتال و خدمات آموزشی را فراهم کرده است. ازکی‌وام فرآیند اعتبارسنجی، ثبت درخواست و مدیریت اقساط را به‌صورت آنلاین انجام می‌دهد و تلاش دارد تجربه‌ای شفاف و بدون‌اصطکاک برای کاربران رقم بزند. ترکیب زیرساخت فنی قوی و تعامل با شبکه فروشگاهی گسترده، آن را به یکی از گزینه‌های قابل‌اتکا در بازار BNPL ایران تبدیل کرده است.
دیجی‌پی (Digipay)
دیجی‌پی به‌عنوان بازوی مالی دیجی‌کالا، یکی از اصلی‌ترین بازیگران BNPL در فضای تجارت الکترونیک ایران محسوب می‌شود. این پلتفرم امکان خرید اقساطی طی چند مرحله ساده، بدون نیاز به مراجعه حضوری و با اعتبارسنجی آنلاین را فراهم کرده است. دیجی‌پی ضمن استفاده از داده‌های رفتاری کاربران دیجی‌کالا برای اعتبارسنجی، همکاری نزدیکی با بانک‌ها و مؤسسات مالی برای تامین منابع اعتباری دارد. دسترسی سریع، شفافیت در اقساط و تنوع کالایی، از ویژگی‌های کلیدی آن است.
اسمارتیز (Smartis)
یکی از نوآورترین پلتفرم‌های BNPL ایران که خرید اقساطی در دسته‌بندی‌های متنوعی مثل پوشاک برند، لوازم‌خانگی، خدمات زیبایی و درمانی را پوشش می‌دهد. اسمارتیز فرآیند احراز هویت و اعتبارسنجی را به‌صورت آنلاین و سریع انجام می‌دهد و با داشتن اپلیکیشن اختصاصی، امکان مشاهده و مدیریت اقساط را برای کاربران فراهم کرده است.
