تحولات تجارت جهانی نشان می‌دهد آمریکا پس از یک سال از استراتژی جدید تجاری خود در آسیا رونمایی کرده است.
به گفته تحلیلگران این استراتژی، با تمرکز بر تقویت حضور این کشور در «ایندو پاسیفیک» و مقابله با قدرت فزاینده چین تدوین شده است. این استراتژی به نوعی ابهام فزاینده در آینده روابط تجاری دو اقتصاد بزرگ جهان را بیشتر نشان می‌دهد. از سوی دیگر، نشانه‌های جدیدی از جنگ تجاری دوم میان چین و آمریکا نیز دیده می‌شود. براین اساس تحلیلگران بر این باورند که ابر سیاهی روی روابط تجاری دو کشور سایه افکنده و احتمال جنگ تجاری آمریکا و چین دور از ذهن نیست.
یک جنگ بزرگ
«ایندوپاسیفیک» تا یک دهه پیش صرفا مفهومی جغرافیایی و برآمده از تلفیق دو اقیانوس آرام و هند بود. بر این اساس، در بخش اعظمی از قرن بیستم تا سال ۲۰۰۰ کمترین توجهی را به خود جلب کرده بود. در سال ۲۰۰۷ «شینزو آبه» نخست‌وزیر وقت ژاپن به آن بعدی ژئوپلیتیک داد و طرح گفت‌وگو و همکاری چهار دموکراسی منطقه ایندوپاسیفیک یعنی ژاپن، آمریکا، استرالیا و هند را مطرح کرد، اما با کنار رفتن «آبه» از قدرت این مفهوم برای مدتی به فراموشی سپرده شد. آمریکا در سال ۲۰۱۷ بلافاصله بعد از آنکه دونالد ترامپ رسما «راهبرد ایندو-پاسیفیک آزاد و باز» را به عنوان راهبرد منطقه‌ای جدید آمریکا اعلام کرد، تعریف جغرافیایی خود را اصلاح کرد. این راهبرد به وضوح معطوف مهار چین و نشانه‌‌ای از رقابت فزاینده راهبردی بین واشنگتن و پکن بود.
دولت بایدن پس از قریب به یک سال بررسی و ارزیابی سرانجام استراتژی کلان این کشور موسوم به «ایندو پاسیفیک» را منتشر کرد. این استراتژی با تمرکز بر تقویت حضور ایالات متحده در ایندو پاسیفیک، تقویت تعاملات با متحدان، گسترش روابط تجاری این کشور با این منطقه و از همه مهم‌تر به عنوان نقشه راهی برای مقابله با قدرت فزاینده چین تدوین شده است. در بخش تجاری این سند شکل‌دهی به «ایندو پاسیفیک مرفه» به عنوان هدف کلان در نظر گرفته شده و ۶ اقدام در این چارچوب در دستور کار قرار گرفته است. نخستین اقدام به توسعه رویکردهای جدید در تجارت باز می‌گردد که در برگیرنده استانداردهای بالا در حوزه نیروی کار و محیط زیست است. اقدام بعدی حکمرانی بر اقتصاد دیجیتالی و تبادل داده در ورای مرزها بر مبنای اصول اقتصادهای باز است؛ به ویژه از طریق شکل‌دهی به چارچوب جدیدی برای اقتصاد دیجیتال در پهنه ایندو پاسیفیک. بر اساس این سند، سومین اقدام به توسعه زنجیره عرضه امن و انعطاف‌پذیر برمی‌گردد که متنوع، باز و پیش‌بینی‌پذیر باشد. سرمایه‌گذاری مشترک در کربن‌زدایی و انرژی‌های پاک چهارمین دستور کار در بخش تجاری سند نام دارد. پنجمین اقدام توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری آزاد منصفانه و باز از طریق سازمان همکاری اقتصادی آسیا پاسیفیک موسوم به اپک است. در این سند دستور کار آخر، کاهش شکاف زیرساختی در منطقه از طریق برنامه کلان ایجاد زیرساخت‌های جدید خواهد بود که در قالب گروه موسوم به هفت مصوب شده است. بخش تجاری استراتژی جدید ایالات متحده در آسیا موسوم به ایندو پاسیفیک نشان از حرکت محتاطانه این کشور دارد. برخلاف گذشته ایالات متحده تمایل چندانی به پیشبرد موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد در این منطقه و در سطح کلان‌تر در پهنه جهانی نشان نداده، بلکه بیشتر بر حوزه‌های جدید تجاری و ایجاد زیرساخت‌های جدید در این منطقه متمرکز شده است. به دیگر سخن، رویکرد ایالات متحده برخلاف رویکرد چین است که به صورت تهاجمی در پی گشودن بازارهای منطقه بوده و از ابتدای ۲۰۲۱ با اجرایی شدن موافقت‌نامه جامع مشارکت اقتصادی منطقه‌ای که بزرگ‌ترین موافقت‌نامه تجارت آزاد در جهان محسوب می‌شود، عملا نقش کلیدی‌ای را در تجارت آسیا پاسیفیک ایفا می‌کند. بخش تجاری این راهبرد نشان می‌دهد که ایالات متحده منافع داخلی خود و سیاست‌های حمایت‌گرایانه را بر سیاست تجاری باز و تهاجمی در آسیای شرقی ترجیح داده و عمدتا کوشیده تا تعهدات حداقلی به متحدین خود در منطقه دهد. با این چارچوب تجاری، توازن‌سازی اقتصادی ایالات متحده در برابر چین در آسیا احتمالا با دشواری‌های فزاینده‌ای مواجه خواهد بود.
دولت بایدن اعلام کرده چین در عمل به تعهدات خود در چارچوب فاز نخست توافق تجاری دو کشور شکست خورده است. توافق تجاری موسوم به «فاز نخست» در سال ۲۰۱۹ و در دولت ترامپ با هدف ایجاد آتش‌بس در جنگ تجاری چین و آمریکا حاصل شد. در قالب این توافق، چین در قبال افزایش نیافتن تعرفه‌ها علیه صادرات این کشور به آمریکا متعهد شد ۲۰۰ میلیارد دلار مازاد بر صادرات عادی ایالات متحده از این کشور واردات صورت دهد. اکنون به باور دولت بایدن، چین در عمل به تعهدات خود در این حوزه اقدام نکرده است. آمارهایی که تا نوامبر ۲۰۲۱ منتشر شده است، نشان می‌دهد چین در مجموع حدود ۶۰ درصد از تعهد ۴۰۰ میلیارد دلاری خود را محقق کرده است. وزیر کشاورزی ایالات متحده اخیرا گفته بود صادرات محصولات کشاورزی به چین در ۲۰۲۱ حدود ۱۳ میلیارد دلار کاهش یافته. با وجود اعمال تعرفه‌ها علیه چین، آخرین آمار ایالات متحده نشان می‌دهد مازاد تجاری چین در تجارت با آمریکا در سال ۲۰۲۱، 25 درصد افزایش یافته و به ۳۹۶ میلیارد دلار رسیده است. در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، مازاد تجاری چین در تجارت با آمریکا رو به کاهش بود. در سال ۲۰۲۱، صادرات چین به ایالات متحده ۲۷ درصد رشد یافت و صادرات ایالات متحده به چین نیز ۳۳ درصد رشد داشت. در نخستین اقدام در راستای تشدید تنش تجاری میان چین و ایالات متحده، دولت بایدن تعرفه‌های وضع شده بر واردات پنل‌های خورشیدی از چین را به مدت چهار سال تمدید کرد. البته دولت بایدن این تعرفه‌ها را بر نوع خاصی از این پنل‌ها که در ایالات متحده در نیروگاه‌های خورشیدی این کشور کاربرد وسیعی دارند، کاهش داده است. چین تمدید تعرفه‌ها را به عنوان اقدامی علیه تجارت نرمال بین‌المللی محکوم کرد. با ابهام فزاینده در آینده روابط تجاری دو اقتصاد بزرگ جهان و سرنوشت نامشخص توافق تجاری، امکان درگرفتن جنگ تجاری دیگری دور از ذهن نیست؛ به ویژه اینکه ۲۰۲۲، سال انتخابات کنگره است و فشار بر چین می‌تواند پایگاه دموکرات‌ها را تقویت کند. کسری تراز تجاری آمریکا در سال ۲۰۲۱ به هزار میلیارد دلار رسید که رکوردی در تاریخ روابط تجاری این کشور محسوب می‌شود. در سال ۲۰۲۱ کسری تجاری این کشور از ناحیه واردات کالا ۵۷۶ میلیارد دلار افزایش یافت. مجموع کسری تجاری این کشور در حوزه کالا و خدمات با رشدی ۲۷ درصدی در سال ۲۰۲۱ به ۸۵۹ میلیارد دلار افزایش یافت. این رقم در سال ۲۰۲۰ معادل ۶۷۸ میلیارد دلار بود.
منبع: REUTERS
