«ایجاد یک تجارت قوی و ساخت دنیایی بهتر، اهداف متضادی نیستند؛ هردوی آنها اجزای اصلی موفقیت طولانی‌مدت هستند.»
( بیل فورد؛ رئیس هیات مدیره شرکت خودروسازی فورد)
گسترش مراکز تجاری، دغدغه جامعه شهری
از اصلی‌ترین دغدغه‌های شهروندان یک جامعه در ساخت و گسترش پروژه‌های عظیم تجاری و مسکونی، مقوله تبدیل فضاهای بزرگ شهری یا باغ‌های قدیمی به مجتمع‌های تجاری، اداری یا آپارتمانی است. در کنار آن نیز بحث ایجاد یک فرهنگ جدید ـ چه از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی ترافیکی ـ در نقطه‌ای از شهر که بافتی متفاوت داشته است، تبدیل به چالشی انکارناپذیر در ذهن ساکنان آن منطقه می‌شود. لذا در کنار محاسن بی‌شمار ایجاد مرکز خرید یا مجتمع تجاری جدید در یک نقطه از شهر، این مشکلات نیز بارز است.
حال سوالی که مطرح است اینکه چگونه این آشفتگی و دلواپسی را از ذهن شهروندان آن شهر یا جامعه باید زدود؟ برای رفع این دلواپسی باید در روند ساخت، افتتاح و بهره‌برداری از این قبیل پروژه‌ها، به فکر ایجاد بستری مناسب در حوزه «مسئولیت اجتماعی» بوده تا این آشفتگی و تهدید، به فرصت تبدیل شود.
نقش مسئولیت اجتماعی مراکز خرید در جذب مشتری
به طور کلی نگرش مصرف‌کنندگان به اقداماتی که مسئولیت اجتماعی(CSR) در آن لحاظ می‌شود، مثبت است. مطالعاتی که توسط سازمان Transfair در آمریکا انجام شده، نشان می‌دهد 78درصد مصرف‌کنندگان، حاضر به پرداخت وجه اضافی برای خرید کالایی هستند که در زمینه داشتن «مسئولیت اجتماعی» در آن مرکز،اقداماتی صورت گرفته شده باشد. در انگلستان نیز در یک نظرسنجی توسط موسسه MORI، اثبات شده که 46درصد افراد، داشتن مسئولیت اجتماعی یک شرکت را هنگام انتخاب محصول بسیار مهم می‌دانند. پس با علم به این موضوع، مراکز خرید و خرده‌فروشان می‌توانند سهم بسزایی در فرهنگ‌سازی «مسئولیت اجتماعی» و در نتیجه انتفاع بیشتر داشته باشند.
دیدگاه اولیه از یک پروژه، رفتار آن مجموعه با طبیعت و محیط‌زیست است. تلاش برای قطع نکردن درختان و استفاده از آنها در معماری یا جابه‌جایی مکانی و ایجاد ساختار معماری پایدار،در نگاه اول باعث ایجاد ذهنیت مثبت برای مخاطب می‌شود.
همچنین به دلیل شرایط خاص کشورمان در حوزه آب و برق و با توجه به وجود نور مستمر خورشید در عمده نقاط کشور، می‌توان با بهره‌گیری از روش فتوولتاییک(یکی از سامانه‌های تولید برق از انرژی خورشیدی) و استفاده از پنل‌های خورشیدی در نما یا سقف، علاوه بر تامین برق مصرفی مجتمع، در زمان‌هایی به شبکه سراسری توزیع برق نیز کمک کرد.
اما به راستی یکی از ارزش‌هایی که همه مراکز خرید و مجتمع‌های موفق، در آن سهم شایان ذکری داشته‌اند، نرخ اشتغال‌زایی قابل توجه آنهاست. در یک مرکز خرید متوسط (در حدود 20تا 30هزار مترمربع زیربنا) بیش از پانصد نفر به صورت مستقیم و هزاران نفر به صورت غیرمستقیم دارای شغل ثابت می‌شوند، امّا به دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف، این مسئولیت اجتماعی پر اهمیت و مشهود، همواره مورد غفلت قرار می‌گیرد.
وظایف اخلاقی مراکز خرید در قبال محیط زیست
ایجاد بستر اولیه برای تفکیک زباله از مبدا، پیش‌‌بینی چربی‌گیر برای واحدهای غذایی و رستورانی، استفاده از آب تصفیه نشده برای فلاش‌تانک‌ها، بازگشت آب باران به سطح آب‌های زیرزمینی، بهره‌گیری از شیرآلات دارای سنسور، استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای برای گیاهان، نصب تجهیزات گرمایشی با پرت دمای حداقلی یا حتی حذف کاغذ با ایجاد اتوماسیون در ساختار اداری، می‌تواند وظیفه اخلاقی یک مجتمع تجاری نسبت به محیط‌زیست را ادا کند.
مسئولیت‌های اجتماعی خلاقانه
اما یکی از «مسئولیت‌های اجتماعی» خلاقانه و منحصربه‌فرد در مراکز خرید می‌تواند ایجاد بستری برای گسترش استعدادهای پنهان یا کسب‌وکارهای کوچک باشد. به طور مثال اختصاص فضایی مشخص حتی به صورت موقت به گروه‌های هنری، ورزشی یا علمی برای بروز استعدادهای‌شان یا فراهم کردن شرایط به منظور اجاره یک واحد برای کسب‌وکارهای کوچک دارای ایده و انگیزه، می‌تواند رسالت کمک به همنوعان را به درستی به جا آورد.
سخن پایانی
واما در آخر؛ لطفا از اینکه در این مقاله درباره «مسئولیت‌های اجتماعی» رایج مانند دستگیری از فقرا، یاری‌رسانی به آسیب‌دیدگان سیل و زلزله یا کمک به تحصیل و درمان مطلبی درج نشده است، تعجب نکنید؛ زیرا در راستای ایجاد مراکز خرید باید همواره مبدع و نوآور بود و برای ارائه «مسئولیت اجتماعی» خود به جای سطحی‌نگری، در عمق ماجرا به «مسئولیت اخلاقی» نیز فکر کرد و برای این مهم نیز باید هزینه داد. پرداخت هزینه یعنی در زمان «پاندمی» هزاران متر از فضای تجاری خود را برای درمان بیماران، مجهز به تخت‌های بیمارستانی با تجهیزات درمانی کنیم یا به هنگام نیاز با بالاترین میزان خدمت‌رسانی، امکانات و استاندارد به واکسیناسیون عمومی بپردازیم. بالا بردن سطح انتظار مردم و مطالبه‌گری خدمات در شان و مقام آنان، برای مراکز خرید نه یک نگرانی بلکه همواره یک خواسته است.
«افراد موفق وظیفه اجتماعی دارند که جهان را به مکان بهتری تبدیل کنند؛ نه فقط از آن استفاده کنند.» (کری آندروود؛ خواننده و ترانه‌سرای آمریکایی)
احسان محسنی نژاد
