در سال‌های اخیر، سیاست‌های تعرفه‌ای بین آمریکا و چین از مهم‌ترین موضوعات اقتصادی جهانی بوده است که تاثیر عمیقی بر زنجیره‌های تامین، قیمت کالاها، رفتار مصرف‌کننده و استراتژی شرکت‌ها گذاشته است. دولت ترامپ تعرفه‌های گسترده و سنگینی روی واردات کالاهای چینی اعمال کرد که هدف آن حمایت از تولید داخلی آمریکا و اصلاح تراز تجاری بود، اما درعین‌حال باعث افزایش هزینه‌ها و تنش‌های اقتصادی شد. پس از مدتی، دولت ترامپ تصمیم به توقف موقت تعرفه‌های سنگین گرفت که واکنش‌های متفاوتی از سوی شرکت‌ها، بازارها و فعالان زنجیره تامین به دنبال داشت. در این گزارش، با بررسی اخبار و تحلیل‌های مختلف ازجمله اظهارات مدیرعامل Amazon، واکنش Walmart و گزارش جدید CNBC سعی می‌شود تصویر جامع‌تری از وضعیت بازار و زنجیره تامین ارائه شود و تاثیرات این سیاست‌ها بر آمریکا و سایر کشورها و صنایع مرتبط مورد تحلیل قرار گیرد.
اظهارات مدیرعامل Amazon و وضعیت تقاضای مصرف‌کننده در آمریکا
اندی جاسی، مدیرعامل Amazon در نشست سالانه سهامداران این شرکت اعلام کرد تاکنون هیچ‌نشانه‌ای از کاهش تقاضای مصرف‌کنندگان درپی تعرفه‌های تجاری گسترده دولت ترامپ مشاهده نکرده‌اند. جاسی گفت: «درحال‌حاضر هیچ کاهش قابل‌توجهی در تقاضا ندیده‌ایم و افزایش معناداری در قیمت‌های فروش نیز رخ نداده است.» Amazon به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین خرده‌فروشان جهان با تنوع بسیار بالای محصولات و وجود فروشندگان ثالث (حدود ۶۰ درصد کالاهای Amazon توسط فروشندگان ثالث عرضه می‌شود) توانسته به‌نوعی فشار تعرفه‌ها را متعادل کند، هرچند برخی فروشندگان قیمت‌ها را افزایش داده‌اند و برخی دیگر خیر. این مساله نشان می‌دهد طیف واکنش‌ها در بازار بسیار متنوع است و نمی‌توان نتیجه‌گیری یک‌دستی از تاثیر تعرفه‌ها داشت.
واکنش Walmart و سایر شرکت‌های بزرگ به تعرفه‌ها
در مقابل، Walmart، بزرگ‌ترین خرده‌فروش آمریکا هفته گذشته اعلام کرد به‌دلیل تعرفه‌های گمرکی جدید، برخی قیمت‌های محصولاتش را افزایش خواهد داد. این اعلام باعث واکنش شدید دونالد ترامپ شد که تاکید کرد Walmart نباید این هزینه‌ها را به مشتریان تحمیل کند، اما واقعیت این است که حاشیه سود پایین Walmart و افزایش هزینه‌های ناشی از تعرفه‌ها به‌حدی است که جذب کامل آن برای شرکت‌ها غیرممکن شده است. مدیر مالی Walmart گفته بود دیگر هیچ‌خرده‌فروشی قادر به جذب کامل هزینه‌های این تعرفه‌ها نیست. درکنار این شرکت، شرکت‌هایی مثل Target احتمال افزایش قیمت دارند، ولی Home Depot قیمت‌های خود را ثابت نگه داشته است. این تفاوت‌ها در واکنش شرکت‌ها، انعکاس چالش مدیریت میان حفظ رضایت مشتری، منافع سهامداران و شرایط نامطمئن سیاست‌های دولتی است.
توقف موقت تعرفه‌های ترامپ و تاثیر آن بر واردات چین و بازار آمریکا
دولت ترامپ اعلام کرد تعرفه‌های سنگین روی کالاهای چینی را ۹۰ روز به‌صورت موقت کاهش می‌دهد. این توقف تعرفه باعث شده واردکنندگان آمریکایی برنامه‌ریزی کنند محموله‌های بیشتری، به‌ویژه کالاهای مرتبط با فصل تعطیلات وارد کنند.
اما طبق نظرسنجی اخیر شبکه CNBC از فعالان زنجیره تامین، کمتر از نیمی از واردکنندگان اعلام کرده‌اند سفارش‌های تعطیلات خود را ازسرگرفته‌اند و بسیاری به‌دلیل نگرانی از رکود اقتصادی و کاهش هزینه‌های مصرف‌کنندگان، حجم واردات را کاهش داده‌اند. هرچند تعرفه‌ها از ۱۲۵ درصد به حدود ۳۰ درصد کاهش‌یافته، مالیات‌های وارداتی هنوز برای بسیاری از شرکت‌ها بسیار بالاست و برخی کالاها همچنان بیش از ۳۰ درصد تعرفه دارند. این باعث افزایش هزینه‌ها و در نهایت افزایش قیمت کالاها در فروشگاه‌ها شده است. بندر لس‌آنجلس که بزرگ‌ترین بندر آمریکاست، اعلام کرده افزایش قابل‌توجهی در حجم کانتینرهای وارداتی انتظار نمی‌رود و فقط کمی افزایش در رزرو محموله‌ها دیده می‌شود. این می‌تواند به کاهش موجودی کالا در فروشگاه‌ها و افزایش احتمال کمبود برخی محصولات در ماه‌های آینده منجر شود. فعالان بازار بر این باورند کاهش موقت تعرفه‌ها گامی مثبت است، اما هنوز عدم قطعیت در بازار وجود دارد و شرکت‌ها در تصمیم‌گیری برای واردات و سفارش کالا دچار سردرگمی و ریسک شده‌اند.
تحلیل‌های آماری و وضعیت لجستیک
نظرسنجی اخیر CNBC که در بازه زمانی ۱۴ تا ۱۶ مه ۲۰۲۵ انجام شده، نمای بسیار روشنی از وضعیت کنونی زنجیره تامین آمریکا و واکنش شرکت‌ها به سیاست‌های تعرفه‌ای ارائه می‌دهد. نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که نزدیک به ۶۰ درصد شرکت‌های واردکننده، هنوز به‌طور کامل سفارش‌های مربوط به فصل تعطیلات را از سر نگرفته‌اند؛ به عبارت دیگر با وجود کاهش موقت تعرفه‌ها، شرکت‌ها هنوز دربرابر بازگشت کامل به وضعیت پیش از افزایش تعرفه‌ها تردید دارند. دلیل اصلی این تردید، نگرانی گسترده نسبت به رکود اقتصادی احتمالی و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان آمریکایی است. این موضوع به‌تنهایی نشان می‌دهد سیاست‌های اقتصادی و روانی ناشی از تعرفه‌ها و تنش‌های تجاری فراتر از خود تعرفه‌ها عمل می‌کنند و در شکل‌گیری انتظارات بازار نقش مهمی ایفا می‌کنند. درعین‌حال بنادر بزرگ آمریکا به‌ویژه بندر لس‌آنجلس- که یکی از نقاط کلیدی ورود کالاهای وارداتی است- گزارش کرده‌اند حجم کانتینرهای وارداتی هنوز به سطوح دوره اوج پاندمی نرسیده و فضای ذخیره‌سازی و ظرفیت حمل‌ونقل نیز محدود است. این مساله کاهش نسبی واردات را تایید می‌کند و احتمال کمبود کالا در فروشگاه‌ها را در آینده نزدیک افزایش می‌دهد. علاوه بر اینها مشکل کمبود فضای حمل بار و ظرفیت ناوگان حمل دریایی به‌همراه تردیدهای سرمایه‌گذاری موجب شده حتی با کاهش تعرفه‌ها، واردکنندگان در تصمیم‌گیری برای افزایش سفارش‌ها بسیار محتاط عمل کنند. به‌این‌ترتیب چالش‌های لجستیکی و زنجیره تامین همچنان به‌عنوان یک مانع بزرگ برای بازگشت به وضعیت عادی اقتصادی عمل می‌کنند. در این میان بخش پوشاک و کفش که یکی از صنایعی است که بیشتر تحت‌تاثیر تعرفه‌های چین قرار گرفته، نیازمند شفافیت بیشتر در سیاست‌های تعرفه‌ای است. مدیرعامل انجمن پوشاک و کفش آمریکا با تاکید بر ضرورت کاهش سریع‌تر تعرفه‌ها، خواستار بهبود شرایط برای تولیدکنندگان و واردکنندگان این صنعت شده است تا بتوانند برنامه‌ریزی بهتری در زنجیره تامین داشته باشند.
استراتژی‌های جایگزین شرکت‌ها و روند جهانی
یکی از مهم‌ترین واکنش‌های شرکت‌ها به فشارهای تعرفه‌ای و تنش‌های تجاری، اتخاذ رویکرد «چین- پلاس- یک» است. این استراتژی به‌معنای کاهش وابستگی کامل به تولید و واردات کالا از چین و انتقال بخشی از فعالیت‌های تولیدی به کشورهای دیگر در منطقه آسیاست. طبق نتایج نظرسنجیCNBC، بیش از دوسوم شرکت‌ها ویتنام را به‌عنوان مقصد اصلی برای جایگزینی چین انتخاب کرده‌اند. این امر دلایل متعددی دارد، ازجمله هزینه‌های پایین‌تر تولید در ویتنام، نیروی کار ارزان و جوان، سیاست‌های حمایتی دولت این کشور و موقعیت جغرافیایی مناسب در زنجیره تامین جهانی. همچنین هند با ۵۵ درصد محبوبیت، به‌عنوان دومین گزینه برای برون‌سپاری تولیدی مطرح شده است. با وجود چالش‌های زیرساختی و هزینه‌های نسبتا بالاتر نسبت به ویتنام، بازار بزرگ داخلی هند و سیاست‌های حمایتی دولت این کشور باعث شده بسیاری از شرکت‌ها آن را به‌عنوان یک مقصد جذاب برای تنوع‌بخشی به زنجیره تامین خود درنظر بگیرند. مالزی و کامبوج نیز به ترتیب با ۳۱ و ۲۱ درصد انتخاب شده‌اند که نشان‌دهنده گسترش تنوع جغرافیایی تولید است. این روند «چین- پلاس- یک» بازتابی از تلاش شرکت‌ها برای کاهش ریسک‌های سیاسی، تعرفه‌ای و اقتصادی است که درنتیجه افزایش تعرفه‌ها ایجاد شده است. همچنین این رویکرد، به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا همزمان از مزایای چند کشور بهره‌مند شوند و انعطاف‌پذیری بیشتری در پاسخ به تغییرات بازار داشته باشند.، ما این جابه‌جایی تولید بدون‌چالش نیست؛ شرکت‌ها با مسائل پیچیده‌ای مثل تطبیق استانداردهای کیفیت، آموزش نیروی کار، زیرساخت‌های لجستیکی و هماهنگی زنجیره تامین در کشورهای جدید مواجهند که نیازمند زمان و سرمایه‌گذاری قابل‌توجه است.
بررسی نمونه کشورهای دیگر
نگاهی به سیاست‌ها و واکنش‌های سایر کشورهای جهان دربرابر افزایش تعرفه‌های تجاری، نشان می‌دهد راهکارهای متفاوتی برای مقابله با این چالش‌ها اتخاذ شده است. اتحادیه اروپا با توجه به ساختار اقتصادی و ارتباطات تجاری گسترده خود، رویکردی کمتر تنش‌آمیز اتخاذ کرده و به‌جای افزایش شدید تعرفه‌ها تلاش کرده با استفاده از توافق‌های تجاری آزاد و ارتقای همکاری‌های چندجانبه، تاثیرات منفی سیاست‌های تعرفه‌ای را کاهش دهد. این رویکرد سبب شده شرکت‌های اروپایی کمتر تحت‌فشار افزایش هزینه‌ها و محدودیت‌های تجاری قرار گیرند و ثبات بیشتری در زنجیره تامین خود داشته باشند. کانادا با وجود ارتباط اقتصادی و جغرافیایی نزدیک به آمریکا مجبور شده به‌نوعی با افزایش تعرفه‌های تجاری مواجه شود. بااین‌حال این کشور از طریق توافقات تجاری دوجانبه و چندجانبه سعی دارد تنش‌ها را کاهش دهد و با ایجاد روابط تجاری متنوع، وابستگی خود به بازار آمریکا را کاهش دهد. در مقابل کشورهای درحال‌توسعه مانند ویتنام و هند با بهره‌گیری از سیاست‌های حمایتی و تشویقی دولت‌ها، سرمایه‌گذاری‌های خارجی را جذب کرده‌اند و به‌عنوان مقاصد جایگزین تولید مطرح شده‌اند. این کشورها با فراهم‌آوردن زیرساخت‌های مناسب، نیروی کار ارزان و سیاست‌های صادراتی مطلوب، سهم قابل‌توجهی از بازار تولید جهانی را به‌خود اختصاص داده‌اند که می‌تواند تاثیرات بلندمدتی بر روند تجارت جهانی داشته باشد. این تفاوت رویکردها و شرایط اقتصادی نشان می‌دهد تاثیرات سیاست‌های تعرفه‌ای و محدودیت‌های وارداتی به‌صورت یکسان درسراسر جهان توزیع نشده و هر کشور بسته به موقعیت و سیاست‌های خود، راهکارهای متفاوتی را برای مقابله با این چالش‌ها برگزیده است.
چالش‌ها و راهکارهای مقابله با تاثیرات تعرفه‌های تجاری
تعرفه‌های تجاری، به‌خصوص تعرفه‌های سنگین دولت ترامپ روی واردات کالاهای چینی، تاثیرات گسترده و پیچیده‌ای بر بازارهای داخلی و جهانی داشته است. هرچند توقف موقت تعرفه‌ها باعث افزایش نسبی واردات شده، هنوز تعرفه‌های بالا، نگرانی‌های رکود اقتصادی و مشکلات لجستیکی، شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان را در وضعیت نامطمئنی قرار داده است. شرکت‌هایی مانند Amazon با تنوع بازار و انعطاف‌پذیری فروشندگان ثالث توانسته‌اند فشار تعرفه‌ها را مدیریت کنند، درحالی‌که Walmart و برخی خرده‌فروشان دیگر افزایش قیمت را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند. گزارش CNBC نشان می‌دهد علی‌رغم کاهش تعرفه‌ها، میزان واردات و موجودی کالاها پایین‌تر از حد انتظار است و احتمال کمبود کالا و افزایش قیمت‌ها در ماه‌های آتی بسیار بالاست. از سوی دیگر روند جهانی به سمت کاهش وابستگی به چین و تنوع‌بخشی به زنجیره تامین با سیاست «چین- پلاس- یک» پیش‌می‌رود که تاثیرات مهمی بر آینده تجارت جهانی خواهد داشت. برای کنترل بهتر این چالش‌ها، شفافیت بیشتر در سیاست‌های تعرفه‌ای، ایجاد توافق‌های تجاری پایدار و حمایت از زنجیره‌های تامین چندجانبه ضروری است تا ضمن حفظ منافع مصرف‌کنندگان، از آسیب به تولیدکنندگان و شرکت‌ها جلوگیری شود.
