گزارش بازدید از شهر دوشنبه؛ مشاهدات میدانی از بازار و برندهای فعال در پایتخت تاجیکستان

شاهرخ کشاورز، مدیرمسئول ماهنامه تجارت طلایی و نماینده انجمن مراکز خرید خاورمیانه در ایران، در ادامه بازدیدهای خود از مراکز خرید شهرهای مختلف جهان، این بار در سفر به تاجیکستان از مراکز خرید و برندهای فعال شهر دوشنبه بازدید کرده است.

تاجیکستان؛ آرام اما در حال تغییر

تاجیکستان، کشوری کوهستانی و آرام در قلب آسیای میانه با جمعیتی حدود ده میلیون نفر، روزگاری بخشی از قلمرو فرهنگی و تاریخی ایران‌زمین بوده است و هنوز هم زبان فارسی، با لهجه شیرین تاجیکی، در کوچه و خیابان‌های آن جاری است.
پایتخت کشور، شهر دوشنبه، شهری حدوداً یک‌ونیم‌میلیون‌نفری در دامنه کوه‌هاست که در مسیر باستانی راه ابریشم شکل گرفته و امروز میان سنت‌های شرقی و نشانه‌های مدرنیته در حرکت است.

اقتصاد تاجیکستان در حال توسعه است و چهره پایتخت نیز دگرگون می‌شود؛ خیابان‌های پهن و ساختمان‌های دوران شوروی، حالا با برج‌ها، محله‌های جدید و فروشگاه‌های نو ترکیب شده‌اند. در این میان، نخستین مرکز خرید مدرن دوشنبه با سرمایه‌گذاری و طراحی ایرانی در حال ساخت است—نمادی از پیوند دوباره فرهنگی و اقتصادی دو ملت فارسی‌زبان و گامی تازه برای ورود پایتخت تاجیکستان به عصر نوین خرده‌فروشی و سبک زندگی شهری.

از دوشنبه‌بازار تا صنعت ریتیل

شهر دوشنبه – که نام خود را از یک «دوشنبه‌بازار» قدیمی گرفته – تصویری دوگانه از هویت فرهنگی ارائه می‌دهد:
از یک‌سو بازارهای سنتی، مانند بازار کاروان با معماری خاص و فضای اصیل شرقی، که هنوز جَوی بومی و سنتی دارند؛ و از سوی دیگر، مجتمع‌ها و مراکز خرید مدرنی که برندهای خارجی را عرضه می‌کنند و به‌عنوان نمادهای شهرسازی نوین شناخته می‌شوند.

به این ترتیب، فرهنگ شهری دوشنبه حالتی «میانی» دارد؛ هم احترام به سنت در آن حفظ شده و هم گرایش به تجدد و مدرنیته در حال شکل‌گیری است.

بر اساس مشاهدات میدانی، صنعت خرده‌فروشی تاجیکستان به‌ویژه در شهر دوشنبه، در انحصار برندهای ترکیه‌ای قرار دارد. در این کشور از نمایندگی رسمی برندهای اروپایی و آمریکایی خبری نیست و محصولات متنوع، مشابه وضعیت ایران در حدود ۲۰ سال پیش، در فروشگاه‌های مولتی‌برند و بوتیک‌های خیابانی عرضه می‌شوند. در کنار آن، تعداد قابل‌توجهی برند داخلی نیز فعال هستند که نقش پررنگی در بازار این کشور دارند.

در مجموع، بازاری میان‌رده با برتری برندهای ترک مشاهده می‌شود که رقیب جدی‌ای برای آن‌ها وجود ندارد. مردم شهر نیز به‌واسطه نوع پوشش رسمی مردان و لباس‌های سنتی زنان، انتظار بالایی از ریتیلرها و مراکز خرید ندارند.

وضعیت هایپرمارکت‌ها، فودکورت‌ها و شهربازی‌ها نیز یادآور ایران در دو دهه پیش است. در دوشنبه هنوز چیزی به معنای «مال» به مفهوم امروزی وجود ندارد و چند مرکز خرید متوسط در حال فعالیت هستند.

یکی از نکات جالب بازار تاجیکستان، حضور چندین شعبه از برند غذایی KFC است، در حالی که «McDonald’s» هنوز در این کشور فعالیتی ندارد.

پروژه باملند تاجیکستان؛ آغاز فصل تازه‌ای از ریتیل در دوشنبه

در جریان این سفر و بازدید از مراکز خرید شهر، فرصتی فراهم شد تا از پروژه در حال ساخت «باملند تاجیکستان» نیز دیدن شود.
به‌نظر می‌رسد این پروژه، با رویکردی که گروه بام در پیش گرفته است، به بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین مرکز خرید دوشنبه تبدیل شود؛ مرکزی که می‌تواند به نماد جدید تجاری این کشور بدل شود و فصلی تازه در تجربه خرید و سبک زندگی پایتخت تاجیکستان رقم بزند.

در نتیجه، این پروژه صرفاً یک مرکز خرید مدرن نیست؛ بلکه فرصتی است برای نمایش «نسل تازه تجارت شهری در آسیای میانه»، جایی که سرمایه ایرانی، زیرساخت‌های مدرن تجاری، فرهنگ بومی و جریان‌های جهانی خرده‌فروشی در هم می‌آمیزند.
برای دکتر کاووسی و همکاران ایشان در این مسیر جدید آرزوی موفقیت دارم و امیدوارم با افتتاح باملند دوشنبه، حسن نظر مردم تاجیک نسبت به ایرانیان بیش از پیش تقویت شود.

چشم‌انداز صنعت خرده‌فروشی تاجیکستان

اقتصاد تاجیکستان اگرچه هنوز بر پایه کشاورزی، صنایع سبک و حواله‌های ارسالی کارگران مهاجر استوار است، اما نشانه‌های روشنی از حرکت به‌سوی اقتصادی شهری و مصرف‌محور در آن دیده می‌شود. صنعت خرده‌فروشی این کشور هنوز در آغاز راه است؛ بازاری کوچک اما در حال تحول که میان ساختار سنتی بازارها و موج تازه مراکز خرید مدرن در نوسان است.

آینده ریتیل در تاجیکستان، به‌ویژه در شهر دوشنبه، وابسته به تغییر نگاه مصرف‌کنندگان است؛ گذار از «معامله» به «تجربه». این مسیر با توجه به نسل جوانی که امروز به اینترنت متصل است و تحولات برندها و سبک‌های جهانی را با دقت دنبال می‌کند، می‌تواند آینده‌ای متفاوت برای صنعت خرده‌فروشی این کشور رقم بزند.