تاکنون مواجهه نوجوانان امروزی با آرشیو سی‌دی‌های قدیمی را دیده‌اید؟ برای آنها که در سایت‌های پخش موسیقی در لحظه، به تمام موسیقی‌های موردعلاقه خود دسترسی دارند، داشتن حجمی از انواع سی‌دی‌ها عجیب است. برای آنها سی‌دی دیگر منسوخ شده و سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی مثل «آیتونز» نماد آینده هستند. مثال‌های اینچنینی نمونه‌های عینی خوبی از چرخه عمر محصول هستند.
هیچ کسب‌وکاری دوست ندارد چرخه عمر محصولاتش به پایان برسد و منسوخ شود. اگر بدانید محصول در چه مرحله‌ای است، می‌توانید بر پایه آن، تصمیمات درستی برای بازاریابی کسب‌وکار اتخاذ کنید. شما قادر هستید با پاسخگویی سریع به نیازهای مشتری و ارائه پیشنهادات جدید برای رفع این نیازها و همچنین استفاده از تکنولوژی‌های تازه برای به‌روز ماندن در بازار، رشد و بلوغ کار خود را تضمین کنید.
چرخه عمر محصول چیست؟
چرخه عمر محصول، مجموعه مراحلی است که یک محصول در طول وجود خود طی می‌کند؛ این مراحل از توسعه شروع شده و در نهایت در پایان چرخه، به زوال محصول میرسد. این فرآیند به‌طور معمول به ۶ مرحله تقسیم می‌شود. صاحبان کسب‌وکار از چرخه عمر محصول برای تصمیم‌گیری در مورد استراتژی‌های مهم مانند بودجه تبلیغات، قیمت محصولات و بسته‌بندی استفاده می‌کنند.
مراحل چرخه عمر محصول
در صنعت بازاریابی، تصویر معمول چرخه عمر محصول ۴ مرحله اصلی دارد؛ معرفی، رشد، بلوغ و افول.
شما به‌عنوان یک بازاریاب باید بدانید تاکتیک‌ها و استراتژی‌های‌تان چگونه با توجه به مرحله‌ای که محصول‌تان در آن قرار گرفته، تغییر می‌کنند.
توسعه
مرحله توسعه در چرخه عمر محصول، مرحله تحقیقات پیش از معرفی محصول به بازار است؛ یعنی دوره‌ای که شرکت‌ها برای محصول‌شان سرمایه‌گذار می‌آورند، نمونه‌های اولیه را ساخته و پرورش می‌دهند، همچنین کارایی محصول را آزمایش و برای استراتژی راه‌اندازی آن برنامه‌ریزی می‌کنند. با توجه به ماهیت این مرحله، می‌توان گفت که شرکت‌ها بدون آنکه درآمدزایی داشته باشند، پول زیادی را صرف می‌کنند. بسته به پیچیدگی محصول و اینکه چقدر جدید یا رقابتی است، این مرحله ممکن است زمان زیادی طول بکشد. برای محصولی که برای اولین بار به بازار می‌آید و تا پیش از این نمونه مشابهی نداشته، مرحله توسعه مرحله سختی است زیرا نخستین گام یک محصول معمولاً نمی‌تواند به‌اندازه تکرار آن موفق باشد.
بازاریابی به‌طور معمول از مرحله معرفی شروع می‌شود اما می‌توانید پیش از ارائه محصول درباره آن صحبت کرده و به اصطلاح، سروصدا راه بیندازید و با این کار، ذهن مخاطب را برای ارائه محصول خود آماده کنید. علاوه بر این، می‌توانید تحقیقات یا تجربه‌های خوشایند مصرف‌کنندگان اولیه را در دسترس عموم قرار دهید. هدف از بازاریابی شما در این مرحله این است که بر آگاهی از نام تجاری خود تأکید کرده و خود را به‌عنوان یک شرکت نوآور معرفی کنید.
معرفی
مرحله معرفی مربوط‌به زمانی است که محصول برای اولین‌بار به بازار عرضه می‌شود. اینجا جای ورود تیم‌های بازاریابی و شروع ایجاد آگاهی از محصول برای جذب مشتری‌های بالقوه است. عمدتاً هنگامی که یک محصول تازه معرفی می‌شود، فروش آن کم و تقاضا به‌آهستگی افزایش می‌یابد. این مرحله معمولاً روی کمپین‌های تبلیغاتی و بازاریابی متمرکز است. شرکت‌ها، تلاش می‌کنند از راه کانال‌های مختلف توزیع، مشتریان بالقوه را با محصول خود آشنا کرده و آموزش‌های لازم درباره طرز کار آن ارائه دهند.
الان که محصول عرضه شده، می‌توانید به‌وسیله بازاریابی درونگرا و بازاریابی محتوایی به تبلیغ بپردازید. در این مرحله، آموزش بسیار مهم است. مصرف‌کننده نهایی شما باید پیش از خرید بداند با چه محصولی روبه‌روست. اگر استراتژی‌های بازاریابی موفقیت‌آمیز باشند، محصول به مرحله بعدی (یعنی مرحله رشد) میرسد.
رشد
در طول مرحله رشد، مصرف‌کنندگان، وجود محصول در بازار را پذیرفته‌اند و مشتریان، محصول را می‌خرند. در این مرحله تقاضا و سود در حال رشد است. این فرآیند پیوسته باید تسریع شود. مرحله رشد زمانی است که بازار محصول در حال گسترش است و قدم به عرصه رقابت گذاشته و رقبای احتمالی وارد رقابت می‌شوند. در این مرحله کمپین‌های بازاریابی اغلب از جذب مشتری به سمت سازماندهی برند می‌روند تا در ذهن مصرف‌کنندگان نسبت‌به رقبا برتری داشته باشند. علاوه بر این شرکت‌ها همزمان با رشد، شروع به گسترش کانال‌های توزیع جدید و اضافه کردن ویژگی‌های بیشتر و خدمات پشتیبانی بهتر برای محصول می‌کنند.
بلوغ
مرحله بلوغ دوره‌ای است که میزان فروش نسبت‌به مرحله رشد سریع، کاهش پیدا می‌کند. در این مرحله، شرکت‌ها قیمت‌های خود را کاهش می‌دهند تا بتوانند در میان رقابت‌های رو به افزایش، دوام بیاورند. در این مرحله، شرکت شروع به بهبود می‌کند و از اشتباهات انجام‌شده در مراحل معرفی و رشد درس می‌گیرد. کمپین‌های بازاریابی معمولاً بیش از «آگاهی» بر «تمایز» تمرکز دارند. این به معنای پیشرفت ویژگی‌های محصول، کاهش احتمالی قیمت‌ها و توزیع بیشتر است. مرحله بلوغ، سودآورترین دوره محصولات است. در این مرحله هزینه تولید کاهش می‌یابد در صورتی‌که فروش درحال افزایش به نظر میرسد. وقتی محصول‌تان به مرحله بلوغ رسید، ممکن است احساس کنید در حال پیشروی هستید زیرا فروش ثابت و جایگاه محصول در بازار تثبیت شده است اما این همان نقطه عطفی است که شما باید برندتان را به‌عنوان رهبر و پیشرو در بازار معرفی کرده و آن را از رقبا متمایز کنید. هرچه محصول میان متقاضیان مقبول‌تر می‌شود، به‌طور پیوسته آن را بهبود دهید و با کمک استراتژی درست بازاریابی، به مصرف‌کنندگان محصول خود این بهبود و ارتقا را اطلاع دهید تا بدانند محصول مورد‌پسندشان بهتر از قبل شده است. این کار در مرحله بعد که مرحله اشباع است، از محصول شما محافظت می‌کند.
اشباع
در مرحله اشباع محصول، رقبا شروع به تصاحب بخشی از بازار کرده که محصولات در این مرحله نه رشد فروش و نه کاهش فروش را تجربه نخواهند کرد. معمولاً این مرحله‌ای است که بیشتر مصرف‌کنندگان از یک محصول استفاده می‌کنند اما شرکت‌های رقیب زیادی هم وجود دارند. در این مرحله تلاش می‌کنید محصول‌تان در این بازار به‌عنوان برند برتر شناخته شود تا وارد مرحله افول نشوید. وقتی بازار اشباع شد، باید روی تمایز ویژگی‌ها، آگاهی از برند، قیمت و خدمات مشتریان تمرکز کنید. رقابت در این مرحله به اوج خود میرسد؛ بنابراین بسیار مهم است جای شکی در برتری محصول برای‌تان باقی نماند. اگر در این مرحله نوآوری ممکن نیست (زیرا در این سطح، محصول فقط به اصلاحات جزئی نیاز دارد)، بر خدمات مشتری سرمایه‌گذاری کنید و در بازاریابی از توصیفات مشتریان درباره محصول استفاده کنید.
افول
متأسفانه اگر محصول شما در بازار به‌عنوان برند برتر و موردعلاقه مشتریان شناخته نشود، شاهد مرحله افت و افول آن خواهید بود. در چنین شرایطی در هنگام رقابت، فروش این محصول به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و غلبه بر مشکلات دشوار خواهد بود.علاوه بر این، با گذشت زمان ممکن است نمونه‌های جدیدتر از محصول شما وارد بازار شوند. لذا اگر شرکتی در این مرحله باشد یا عرضه محصول قدیمی را متوقف می‌کند و شرکت را می‌فروشد یا به نوعی محصول را نوآوری و سپس مجدداً به بازار عرضه می‌کند. شرکت‌ها دوست ندارند به مرحله افول برسند اما گاهی اوقات نمی‌توان جلوی این اتفاق را گرفت. به‌خصوص اگر نه‌تنها محصول شما که کل بازار به رکود برسد. در اینجا می‌توانید استراتژی بازاریابی خود را روی نوستالژی متمرکز یا اینکه روی انجام راه‌حل برتر خود در خروج موفقیت‌آمیز از این شرایط تأکید کنید. شرکت‌های موفق می‌توانند برای افزایش چرخه عمر محصول، استراتژی‌های تبلیغاتی تازه‌ای اعمال کنند؛ قیمت‌ها را کاهش دهند، با ارائه ویژگی‌های جدید ارزش محصول خود را بالا ببرند، بازارهای جدیدی کشف کنند یا بسته‌بندی (ویژگی‌های ظاهری) برند را تغییر دهند. بهترین شرکت‌ها معمولاً در هر زمان محصولات مختلفی در چندین مرحله از چرخه عمر محصول دارند. برخی از آنها هم در این فرآیند از کشورهای دیگر الگو می‌گیرند.
منبع: college.tapsell
